มนต์เสน่ห์ของหวานมรดกไทย

ฝอยทองเป็นยองใย เหมือนเส้นไหมไข่ของหวาน

คิดความยามเยาวมาลย์ เย็บชุนใช้ไหมทองจีนฯ

(พระราชนิพนธ์ โดย พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ ๒)

หลายคนคงคุ้นหูกับกาพย์เห่เครื่องคาวหวาน แต่เพื่อน ๆ เคยนึกสงสัยกันบ้างไหมว่า เนื้อหาเหล่านั้นบ่งบอกความหมายที่ซ่อนไว้อย่างไรบ้าง

เมื่อสัปดาห์ก่อน ฉันมีโอกาสแวะเวียนไปแถวซอยอารีย์ ซึ่งบริเวณนี้มีทั้งร้านเบอเกอรี่และร้านอาหารอยู่เต็มสองข้างทาง แต่สิ่งหนึ่งที่ฉันสะดุดใจจากชื่อร้านที่เป็นภาษาไทยว่า ‘เวฬาฌา’ จึงไม่รีรอที่จะเดินเข้าไปเพื่อคลายความสงสัยว่าร้านนี้เป็นค่าเฟ่แนวใดกัน?

"สวัสดีค่ะ เลือกเมนูได้ตรงนี้เลยนะคะ" เสียงพนักงานที่ทักทายมาจากด้านหลังเคาเตอร์ ขณะที่ตรงหน้าฉันเป็นเมนูขนาดกลาง 2 แผ่นวางอยู่ ด้านในมีภาพทั้งขนมไทย ชาประเภทต่าง ๆ และน้ำปั่นผลไม้ ทุกอย่างดูละลานตาน่าทานไปหมด

หลังจากจ่ายเงิน ทุกคนจะได้รับหมายเลขสำหรับรอรับอาหาร ขณะนั้นฉันสังเกตเห็นว่าร้านนี้เปิดให้บริการถึง 2 ชั้นด้วยกัน กอปรกับพนักงานก็เชิญชวนให้ขึ้นไปนั่งทานข้างด้านบนได้เช่นกัน

ถัดจากเคาเตอร์เพียงเล็กน้อย ฉันสังเกตเห็นตู้กระจกขนาดใหญ่ ภายในเป็นพานทั้งสีขาวมุกและสีขาวที่มีลวดลายสีน้ำเงินสดแปลกตา ซึ่งจัดวางขนมไทยหลากหลายสีสันเหมือนดังศิลปินที่บรรจงพู่กันแต่งแต้มสร้างผลงานอย่างละเมียดละไม

เจ้าขนมอาลัวกุหลาบขนาดพอดีคำ สีชมพูอ่อนที่มีกลีบสวยงามพร้อมกับใบกุหลาบสีเขียวอ่อนเล็กจิ๋วด้านข้าง แต่ละชิ้นดูน่ารักเสียเหลือเกิน ข้างกันเป็นภาชนะที่ใส่เหล่าขนมไทยมงคลไว้มากมาย เสน่ห์จันทร์ลูกกลมน่ากิน ทองเอกลายงามแปะแผ่นทองสวย และจ่ามงกุฎสุดประณีตที่เรียงรายกันดั่งอัญมณีล้ำค่า

ขณะที่บริเวณชั้น 2 ฉันรู้สึกได้ถึงความสงบผ่อนคลาย ที่มาจากกลิ่นหอมของดอกไม้และสมุนไพรลอยฟุ้งอยู่โดยรอบ เคล้ากับเสียงเพลงไทยคลอเบา ๆ เหมือนก้าวข้ามผ่านมายังอีกมิติหนึ่งเลยทีเดียว การตกแต่งกำแพงทั้งสองฝั่งแตกต่างกันสะท้อนถึงการผสมผสานของวัฒนธรรมจีนและความทันสมัยของวัฒนธรรมตะวันตก โดยกำแพงด้านขวามีลักษณะเป็นปูนเปลือยสไตล์โมเดิร์นแต่กลับเลือกใช้เครื่องเรือนไทยผสมจีน ส่วนกำแพงด้านซ้ายเป็นไม้ทาสีน้ำเงินสด เพ้นต์รูปถ้วยชาลายไทยและมีรูปตัวการ์ตูนที่ชื่อว่า ‘Mrs. Potts’ จากแอนิเมชันคลาสสิกสุดโด่งดังเรื่องโฉมงามกับเจ้าชายอสูรอีกด้วย

ระหว่างที่นั่งโซฟา รอออเดอร์ที่พนักงานนำมาเสิร์ฟ สิ่งที่สะดุดฉันคือกาน้ำชารูปร่างแปลกตาที่มีหูจับแต่ไม่มีที่ริน กับถ้วยทรงกลมที่ดูท่าทางจะดื่มและใช้ยากเสียเหลือเกิน

“รอนาฬิกาทรายไหลจนหมดแล้วค่อยรินชานะคะ” พี่พนักงานแนะนำวิธีการดื่มชาแก่ฉัน

ฉันสังเกตถึงเห็นความประณีตในการเสิร์ฟขนมแต่ละชนิด จากถาดจักรสานที่ปูรองด้วยใบตองสดและหาบขนาดจิ๋ว เม็ดขนุนและทองหยอดที่เหลืองอร่ามพูนเต็มชามและฝอยทองในกระทงใบตองขนาดกระทัดรัด รายรอบด้วยตะโก้แห้ว ตะโก้เผือก กลีบลำดวน และอาลัว อยู่เต็มถาด

สัญญาณเตือนจากนาฬิกาทราย จุดเริ่มต้นที่พี่พนักงานสาธิตการดื่มชาที่ทำให้ฉันสัมผัสได้ถึงรสชาติแท้ ๆ ของตะไคร้ที่ช่วยให้สดชื่นและผ่อนคลาย

ฉันเริ่มจากลองชิมขนมกลีบลำดวนก่อน ตัวขนมเป็นสีพาสเทลน่ารักและเป็นรูปดอกไม้ชวนให้ลิ้มลอง เมื่อได้ลองกัดเข้าไป สิ่งแรกที่ฉันสัมผัสได้คือกลิ่นของควันเทียนที่ลอยอบอวลอยู่ในปากฉันเต็มไปหมด ฉันรู้สึกฝืดคอเล็กน้อยจึงยกชาขึ้นจิบตาม ทั้งสองอย่างเข้ากันได้เป็นอย่างดี เป็นความรู้สึกใหม่ที่ฉันรู้สึกประทับใจมากทีเดียว ลูกชุบผลไม้ขนาดพอดีคำ ทำจากถั่วเขียวกวนรสชาติหวานกำลังดี เจลาตินที่เคลือบตัวขนมมีชั้นที่ไม่หนามากจนเกินไปและมีรสหวานอ่อน ๆ เมื่อได้กัดเข้าไปคำแรกก็หยุดทานต่อไม่ได้เลย ทองหยิบ ทองหยอด ชุ่มฉ่ำสีสวย ไม่หวานจนแสบคอเหมือนที่เคยทานมา ไม่แปลกใจเลยสักนิด หากกว่าจะรู้สึกตัว ขนมตรงหน้าก็หมดลงไปเสียแล้ว ตะโก้แห้ว ตะโก้เผือกที่ครบรสทั้งหวาน มัน และมีเค็มเล็กน้อย ผสมกันอย่างลงตัว สำหรับคนที่ไม่เคยทานขนมตะโก้อย่างฉัน นับว่าเป็นประสบการณ์แรกที่ไม่เลวเลยทีเดียว ถัดมาเป็นฝอยทองที่เส้นเล็กเหมือนกับเส้นไหมสีทอง ไม่กรอบและไม่นุ่มจนเกินไป หวานเล็กน้อยกำลังดี ปิดท้ายด้วยเม็ดขนุนของโปรด พอกัดเข้าไปสัมผัสที่ได้ไม่แข็งเหมือนกับที่เคยทาน รสหวานกระจายไปทั่วปาก เมื่อรู้สึกเลี่ยนขึ้นมา ฉันจึงยกแก้วชาขึ้นจิบอีกครั้งเหมือนเป็นการล้างปาก ซึ่งมันใช้ได้ผลเลยทีเดียว ฉันสามารถทานขนมไทยสลับกับชาไปได้เรื่อย ๆ อย่างไม่มีเบื่อ

“อืม…” ฉันเงยหน้าขึ้นจากถาดขนมตรงหน้า หันไปมองยังต้นเสียงที่ได้ยิน ฉันเห็นคุณน้าคนหนึ่ง กำลังนั่งจิบน้ำชาสีน้ำเงินสดใสคล้ายกับสีของไพลิน สลับกับทานขนมไทยตรงหน้าไปด้วยความพึงพอใจ ที่ฉันสังเกตได้จากรอยยิ้มบนใบหน้าของเขา จังหวะเดียวกันเขาเงยหน้าขึ้นมาพอดี เราต่างคนต่างยิ้มให้กัน

ฉันไม่รู้ว่าตัวเองนั่งอยู่ในร้านและดื่มด่ำกับบรรยากาศนานเท่าไหร่ รู้ตัวอีกที ฉันกับคุณน้าโต๊ะข้าง ๆ เราได้พูดคุยแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกันเสียแล้ว คุณน้าเล่าว่ามาที่ร้านนี้เพราะอยากจะมาลองอะไรที่แปลกใหม่ อยากจะรู้ว่าการทานขนมไทยกับน้ำชานั้นจะเป็นอย่างไร เขาชอบการที่นำสมุนไพรไทยมาทำเป็นชาที่ดื่มง่าย มีคุณประโยชน์มากมาย และชอบที่ขนมไทยนั้นไม่หวานเลี่ยนมากเกินไป ซึ่งฉันก็เห็นด้วยอย่างไม่มีข้อสงสัย

ฉันย้ายกลับมานั่งที่โต๊ะเดิม ยังเหลือขนมในถาดเพียง 2-3 ชิ้น ทุกครั้งที่มองขนมไท ฉันรู้สึกได้ว่า คนทำเนี่ยช่างเก่งจริง ๆ เพราะขั้นตอนและวิธีทำช่างมีความซับซ้อนและละเอียดอ่อนมาก หากมีความรู้เพียงผิวเผินคงไม่สามารถทำขนมไทยที่ดีออกมาได้แน่นอน

ถึงขนมตรงหน้าฉันจะหมดลง แต่ความประทับใจที่ได้รับกลับยังตราตรึงอยู่ จวบจนกระทั่งฉันเดินออกมาจากร้าน ความรู้สึกดี ๆ ที่ได้เห็นขนมที่งดงามประณีต ยังคงลอยวนเวียนอยู่ในห้วงความคิด ในความรู้สึก ฉันดีใจที่ปัจจุบันยังมีขนมไทยที่ทำยากหาทานได้อยู่ และผู้คนสามารถดัดแปลงให้เข้ากับยุคสมัยใหม่ได้ แต่ก็ยังคงเอกลักษณ์เดิมของความเป็นไทยไว้ ทั้งความงดงาม ความพิถีพิถัน ความละเอียดอ่อนบรรจงและความใส่ใจในการทำทุกขั้นตอนนั่นเอง